Tijdens de regering van keizer Justinianus I (527-565 AD), verspreidde zich een geheimzinnige plaag uit de het Nijldal naar Constantinopel en maakte zo een einde aan het Romeinse Rijk. De "Zwarte Dood" (Yersinia pestis) was eerst opgedoken in China en het noorden van India en verspreidde zich over het hele Middellandse Zee-gebied en naar Noord-Europa. Hierdoor werd misschien wel de helft van de wereldbevolking gedood, zo'n 50 miljoen mensen.
Covid-19 is niet de Zwarte Dood, maar kan wel onsequenties gehad hebben voor de hele mensheid, waarbij de machtigen verzwakt zijn en de bescheiden klassen naar de voorgrond traden, zodat de krachtlijnen wereldwijd anders gerangschikt werden.
Het Midden-Oosten is een goed voorbeeld. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft de rijkdom van de monarchieën in de Perzische Golf -Saudi Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (UAE), Kuweit en Qatar- de traditionele machtscentra die de regio gedurende duizenden jaren overheerst hebben -Turkije, Egypte en Perzië- omver geworpen. Terwijl deze beschavingen op landbouw, industrie en handel gebaseerd waren, waren de vorsten fabelachtig rijk om de eenvoudige reden dat ze op een zee van olie zaten. De monarchieën -in het bijzonder Saudi Arabië- hebben die rijkdom gebruikt om regeringen omver te werpen, interne meningsverschillen het zwijgen op te leggen, en om een soort Islam te steunen die van de Kaukasus tot de Filippijnen terroristen voort heeft gebracht.
En nu zitten ze in de problemen.
De Saudische oliemaatschappij, Aramco, zag zijn kwartaalwinst van $ 24,7 miljard naar $ 6,6 miljard dalen, een val van meer dan 73% in vergelijking met een jaar geleden.
Deze inzinking is niet helemaal het gevolg van de recessie tengevolge van de pandemie. In de voorbije acht jaar hebben de Arabische olieproducenten hun jaarlijkse inkomen zien dalen van € 1 biljoen naar € 300 miljard, wat het gevolg is van een geleidelijke overgang van fossiele koolwaterstoffen naar hernieuwbare energie. Maar Covis-19 heeft deze trend erg versneld.
Voor landen als Saudi Arabië is dit een existentieel probleem. Het land heeft een groeiende bevolking, waaronder veel werklozen en jongeren - zo'n 70%van de Saudi's is jonger dan 30 jaar oud. Het koninklijk huis heeft tot op heden de zaken onder controle kunnen houden door geld uit te delen en baantjes te creëren, maar de inkomstendaling maakt dit moeilijker. Het koninkrijk beschikt -net zoals de UAE- over stevige financiële reserves, maar dat geld zal niet eeuwig duren.
In het Saudische geval, heeft een reeks economische en politieke blunders de crisis verergerd.
Riyadh zit klem in een kostbare militaire patstelling in Yemen, terwijl het ook probeert om de economie van het land te diversifiëren. Kroonprins Mohammed bin Salman promoot een mega project van $ 500 miljard om een nieuwe stad, Neom, te bouwen aan de Rode Zee, die industrie, technologie en investeringen zou moeten aantrekken.
Het plan heeft echter maar weinig geld uit het buitenland aangetrokken, omdat de investeerders zich opgejaagd voelen door de agressieve buitenlandse politiek van de kroonprins en door de moord op journalist Jamal Khashoggi. De Saudi's lenen tot $ 12 miljard alleen om het dividend van Aramco ($ 75 miljard per jaar) te kunnen betalen.
De oliecrisis heeft zich uitgebreid naar landen in het Midden-Oosten die steunen op investeringen, hulp en banen voor hun jonge bevolkingen. Cairo stuurt zo'n 2½ miljoen mensen uit om in de Golfstaten te werken en landen als Libanon leveren financiële diensten en consumptiegoederen.
Libanon is nu aan het imploderen, Egypte stapelt kolossale schulden op en Irak kan zijn rekeningen niet betalen omdat de olie vastzit rond $ 46 per vat. Saudi-Arabië heeft een prijs van minimaal $ 95 per vat nodig om te voldoen aan zijn begrotingsbehoeften - en om de honger van zijn royals te bevredigen.
Wanneer de pandemie voorbij is, zullen de olieprijzen stijgen, maar het is erg onwaarschijnlijk dat ze hetzelfde peil bereiken als in de vroege jaren 2000, toen ze gemiddeld $ 100 per vat bedroegen. De olieprijzen zijn laag sinds de ongelukkige Saudische poging om kleinere concurrenten uit te schakelen en hun vroegere markt terug te pakken.
In 2014 verlaagde Riyadh met opzet de olieprijs om kleinere concurrenten dwars te zitten en om dure boorprojecten bij de Noordpool te doen mislukken. Maar toen de economie van China vertraagde, viel de vraag naar olie en de prijs is nooit hersteld.
Van de 10 belangrijkste olieproducenten in de wereld, zitten er vijf in het Midden-Oosten: Saudi Arabië, Irak, Iran, de UAE en Koeweit. Ze zitten allemaal in zwaar weer, ofschoon dat in het geval van Iran nog verergerd is door de sancties van de VS. Met uitzondering van Irak -waar indrukwekkende demonstraties de leiders van het land aan het wankelen hebben gebracht- zijn de meeste van deze landen politiek rustig. In het geval van de koninkrijken is het natuurlijk moeilijk om te oordelen over de mate van ontevredenheid omdat afwijkende meningen er niet toegestaan zijn.
Maar hoe lang zullen de royals het deksel op de ketel kunnen houden?
“Het is een transformatie die is versneld door de ramp van het Corona virus,” zegt Midden-Oosten-expert Patrick Cockburn, “en deze zal de politiek van het Midden-Oosten radicaal veranderen.”
Er is geen regio die niet getroffen is door de huidige crisis. Met uitzondering van de presidenten van Brazilië en de Verenigde Staten, hebben de meeste wereldleiders begrepen dat de klimaatverandering een realiteit is en dat fossiele energie de grootste schuldige is. Zelfs als de pandemie afneemt, zal het oliegebruik blijven dalen.
Het virus heeft de breuklijnen tussen de machtigen blootgelegd. De Verenigde Staten hebben de grootste economie van de wereld en zijn de grootste militaire macht, en toch is het land door Covid-19 simpelweg bezweken. Met 4% van de wereldbevolking tellen de Verenigde Staten 22% van de dodelijke slachtoffers van de pandemie.
En niet alleen de VS. Het Verenigd Koninkrijk telt meer dan 40.000 doden, en zijn economie is met 9% gekelderd. Bangladesh daarentegen, het dichtstbevolkte land van de wereld, met tweemaal de bevolking van Groot-Brittannië, heeft ongeveer 4.000 doden en daar is de economie maar met 1,9% gekrompen.
"Covid-19 heeft de mythe van de concurrentie tussen de 'Eerste' en de 'Derde' wereld weggeblazen", zegt Steven Friedman, directeur van het Center for the Study of Democracy in Johannesburg.
Turkije, Vietnam, Cuba en Nigeria hebben allemaal veel meer succes gehad bij het bestrijden van het virus dan Groot-Brittannië en de Europese Unie.
Dit komt gedeeltelijk omdat de Europese bevolking ouder is. Terwijl de gemiddelde leeftijd in Europa 43 jaar bedraagt, is die in Afrika 19 jaar. Met het Coronavirus besmette jongeren komen daar in het algemeen beter uit dan ouderen, maar de leeftijd kan de verschillen niet volledig verklaren.
Terwijl Turkije geperfectioneerde opsporingsmethodes ontwikkeld had voor het controleren van de mazelen, en Nigeria hetzelfde gedaan had voor Ebola, waren de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk bezig met het systematisch uithollen of ontmantelen van de publieke gezondheidsdiensten. Inplaats van voorraden aan te leggen om een pandemie het hoofd te kunnen bieden, verlieten Europa en de VS zich op landen als China om op basis van "indien nodig" snel dingen te leveren zoals persoonlijke beschermingsuitrustingen, omdat dat goedkoper was dan hun eigen benodigdheden te produceren of te betalen voor opslag en onderhoud.
Maar "indien nodig" werkt niet bij een wereldwijde pandemie. China heeft zijn eigen gezondsheidscrisis om op te lossen. De vertraging tussen het verschijnen van het virus en het verkrijgen van de hulpmiddelen om dit te bestrijden is rechtstreeks verantwoordelijk voor de stroom aan doden onder medisch personeel en de eerst hulpverleners.
En terwijl de Chinese economie weer opgeveerd is - voldoende om de olieprijs enigszins te verhogen - zijn de VS, Groot-Brittannië en de EU terehtgekomen in wat een pijnlijke recessie belooft te zullen worden.
Het neoliberale model van lage belastingen, privatisering van publieke middelen en vertrouwen op de vrije markt heeft zijn onvermogen bewezen tegenover een natuurramp. Het verband tussen rijkdom en gunstige resultaten werkt alleen wanneer die rijkdom wordt geïnversteerd in de velen, niet in de enkelen.
De plaag van Justinianus vernietigde het Romeinse Rijk. Het is niet waarschijnlijk dat de pandemie dat bij de Verenigde Staten zal doen. Maar ze heeft wel de zwakke lijnen en de structurele zwakheden aangetoond die door rijkdom afgedekt worden - totdat iets als Covid-19 langskomt om de glitter van het systeem te schudden.
Conn Hallinan is te lezen bij dispatchesfromtheedgeblog.wordpress.com en middleempoireseries.wordpress.com
Dit artikel (van de hand van Conn Hallinan) werd op 6 september 2020 gepubliceerd in de blog Dispatches from the Edge, onder de titel The Pandemic & Oil. (Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Vertaald door Dwarslezer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten