zaterdag 25 juni 2011

Middeleeuwse handleiding voor het neoliberalisme?

In een verloren ogenblik nam ik de 'literaire thriller' Versluiering van Rita Monaldi en Francesco Sorti (vertaald uit het Italiaans, originele titel Dissimulazione) ter hand. De roman speelt zich af in het Frankrijk van halverwege de XVIIe eeuw. Al na enkele bladzijden kwam ik een interessant stuk tegen:
'Precies, mon ami,' zei Naudé, 'daarom moet het Franse volk met de grootste voorzichtigheid het juk opgelegd krijgen. zelfs de heilige Thomas gaf in zijn commentaren op de Politica van Aristoteles, na de tirannie als regeringsvorm veroordeeld te hebben, toch een toelichting op de manieren om die zo lang mogelijk in stand te houden.'
'Dat was niet de heilige Thomas, maar Petrus van Alvernia', corrigeerde Hardouin.
'Ja, precies: een Fransman, Petrus van Alvernia, bedoel ik, leerde terecht dat het, wil je de tirannie in stand houden, beter is om [...]. Bovendien moet je geen goede scholen toestaan, want daarin wordt op de ware wijsheid gewacht en wijzen zijn grootmoedig, hebben een hang naar grootse zaken, en dergelijke ruimhartige lieden komen gemakkelijk in opstand. De tiran moet de onderdanen elkaar laten beschuldigen en zelf verwarring stichten, zodat een vriend het oneens is met een vriend, het volk tegen de rijken is, de rijken onderling in conflict, en iedereen tegen de buitenlanders. Aldus verdeeld zullen ze niet de kracht hebben of het idee krijgen om tegen de tiran op te staan, te druk als ze zijn met elkaar te haten. Je moet onderdanen veel zware belastingen opleggen om ze snel aan de bedelstaf te krijgen en te verzwakken. De tiran moet zich niet gehaat maken, maar voorwenden dat hij voortreffelijke deugden bezit die hem boven zijn onderdanen stellen, zodat de onderdanen hem superieur wanen. De meest onsympathieke maatregelen, zoals belastingen, moeten nooit van hem afkomstig lijken, maar van anderen die hem dwingen, zoals een buitenlandse vijand. Je moet zonder aarzelen regeren, als je het volk onder het juk wilt houden zonder je te laten verslinden.'
Ik mag hopen dat het niet nodig is om hedendaagse voorbeelden te geven van deze ideeën.

Overigens, ik kreeg dit boek enkele dagen geleden bij mijn boekhandelaar cadeau ter gelegenheid van "Juni - Maand van het Spannende Boek 2011". Je hebt dus nog enkele dagen de tijd om het ook cadeau te krijgen.

Bovengenoemde Petrus van Alvernia (alias: Pierre d'Auvergne, Peter of Auvergne, Petrus von Alvernia) leefde in de XIIIe eeuw (hij stierf in 1304). Hij schreef commentaren op diverse werken van Aristoteles, evenals een aanvulling op Thomas van Aquino's commentaren op Aristoteles' Politica (Sententia libri politicorum, te vinden bij de verzamelde werken van Thomas van Aquino: S. Thomæ de Aquino - Opera omnia). Helaas is het een erg uitvoerige tekst en gaat het lezen van Latijnse teksten me niet meer zo vlot af als vroeger - terwijl ik nergens een betaalbare uitgave heb kunnen vinden in een meer toegankelijke taal. Mocht een van mijn lezers daarover beschikken en hem niet meer nodig hebben, of me een scan zou willen sturen, laat het me dan graag even weten: dwarslezer@ terra.es.

Geen opmerkingen: