Pyrrhus-overwinning?

Wij vertrouwen stemcomputers niet is al een aantal maanden bezig om te proberen de beslissing om verkiezingen met stemcomputers mogelijk te maken terug te draaien. De afgelopen weken zijn er enkele TV-uitzendingen aan onze doelstellingen gewijd, waarin duidelijk gemaakt werd dat stemcomputers gemanipuleerd kunnen worden - zoals enkele maanden geleden in het Brabantse dorpje Zeeland al overduidelijk bleek (in dit geval is een strafrechtelijk onderzoek ingesteld) en dat bepaalde signalen van de computer afgeluisterd kunnen worden. Hierdoor was het bij een eerste test al mogelijk om met een routeplanner (!) op tientallen meters afstand van een computer van het merk Nedap te registreren of iemand op het CDA gestemd had. Met verder uitgewerkte apparatuur is het ongetwijfeld mogelijk om elke partij en zelfs de naam van de gekozen kandidaten te ontcijferen.

De verantwoordelijke minus-ter (Nikolaï, VVD) heeft de AIVD opdracht gegeven om de verschillende types stemcomputers te onderzoeken. Vanmiddag is naar aanleiding daarvan bekendgemaakt dat de computers van leverancier Sdu niet gebruikt mogen worden, omdat die een zeer eenvoudig zichtbaar te maken signaal uitzenden. Drie van de vier types van het merk Nedap (gebruikt in 90% van de gemeenten) zouden wel 'veilig' zijn en het onderzoek van het vierde type is nog niet afgerond.

Verder heeft Nikolai instructies gegeven voor een zorgvuldige bewaking van de opslagplaats en verzegeling van de Nedap-computers, zodat de software en de chips niet vervangen kunnen worden.

Het klinkt natuurlijk leuk dat vastgesteld is dat stemcomputers (zij het dan een minderheid) onveilig zijn, maar de onderzochte aspecten veranderen niets aan het feit dat ook stemcomputers die niets uitstralen evenmin democratische verkiezingen mogelijk maken. Het is doodsimpel om de programmatuur zodanig in te stellen dat (bijv.) de helft van de SP-stemmen wordt overgeboekt naar de VVD. De software op zich kan al niet democratisch gecontroleerd worden (op de eerste plaats al omdat die niet openbaar is, en op de tweede plaats omdat er maar weinig mensen zijn die daartoe in staat zijn), maar zelfs als de software (broncode) gecontroleerd kan worden, is er nog geen enkele garantie dat die niet zodanig gecompileerd wordt dat er toch weer mee gesjoemeld kan worden.

Daarom is er slechts één werkelijk democratisch soort verkiezingen: met papier en potlood. Daarbij kan het hele proces vanaf de lege stembussen vóór aanvang van de verkiezingen, tot na de tellingen door iedere belangstellende gecontroleerd worden.

Een eventueel acceptabele tussenvorm zou bestaan uit verkiezingen met een stemcomputer, waarbij de computers een strookje moeten afgeven waarop de naam van de gekozen partij/kandidaat vermeld is. De kiezer vouwt dit strookje op en stopt het in een stembus. Mocht er twijfel zijn aan een uitslag, dan kan door telling van de papieren stemstrookjes gecontroleerd worden of de electronische uitslag klopt. En sowieso kan na elke verkiezing steekproefsgewijs de electronische uitslag bij een aantal stembureaux vergeleken worden met de stemstrookjes.

Het risico zit er echter, na de beslissing van Nikolaï van vanmiddag, in dat de 'overheid' bekendmaakt dat de bezwaren serieus genomen zijn, en dat de computers verzegeld en goed bewaakt worden, waardoor ze niet misbruikt kunnen worden. Het meest principiële bezwaar tegen computerstemmen, namelijk het feit dat daarbij volledige democratische controle niet mogelijk is, kan daarbij gemakkelijk ondergesneeuwd raken, al was het alleen maar omdat het niet zo spectaculair is als een spelletje schaak op een stemcomputer.