Mensenrechten, maar voor wie...?

Het heeft me een dag denkwerk gekost, en eigenlijk ben ik nog niet veel verder gekomen. Kortom ik weet het niet. Wél vind ik dat de zaak niet zo simpel ligt als hij gisteren in Trouw gepresenteerd werd.

Het gaat erom dat mensenrechten-organisaties zich druk maken om gedwongen sterilisaties van (vrouwelijke) psychiatrische patiënten in Rusland. Hierbij zouden argumenten worden gebruikt in de zin dat kinderen van deze patiënten alleen maar meer problemen zouden veroorzaken (bijvoorbeeld financieel en qua huisvesting). Ook zouden deze kinderen niet gezond geboren worden. (Klik hier voor het betreffende artikel.)

Voor de duidelijkheid ga ik er bij het bovenstaande van uit dat het inderdaad om échte psychiatrische patiënten gaat, en niet om mensen die om bijv. politieke redenen in psychiatrische inrichtingen werden opgenomen, zoals in de Sovjet Unie regelmatig gebeurde.

Ook verwijs ik in het volgende niet naar mensen die door een echtscheiding, een traumatisch overlijden in de onmiddellijke omgeving of andere problemen overspannen zijn geraakt of een bepaalde periode niet goed 'in hun vel zitten'. Dit soort incidentele psychiatrische klachten hoeft geen consequenties te hebben voor hun verdere leven. Ik heb het hierna uitsluitend personen met ernstige vormen van schizofrenie, psychoses, hallucinaties e.d., die hun hele leven zware medicijnen moeten slikken en begeleiding nodig hebben om een enigszins geregeld leven te kunnen leiden, maar die steeds een terugval riskeren.

Het is natuurlijk kwalijk om mensen tegen hun zin te steriliseren, maar dit soort zaken heeft twee kanten.

Wanneer psychiatrische patiënten gesteriliseerd worden, belemmert dat hen in hun eigen beslissingen. Zij kunnen er niet voor kiezen om kinderen te krijgen. Dat kan een enorme extra belasting vormen, zeker in een maatschappij waarin een vrouw zich volgens de gangbare norm alleen maximaal kan realiseren door het krijgen van kinderen.

De in het artikel aangehaalde financiële en huisvestingsproblemen zijn uiteraard holle argumenten, uitvluchten. Om die redenen zou een groot deel van de Russische bevolking gesteriliseerd kunnen worden.

Het argument van de ongezond geboren kinderen is minder eenvoudig dan het op het eerste gehoor lijkt. Er is nog steeds geen directe erfelijkheid aangetoond bij psychiatrische problemen, maar uit diverse onderzoeken komt wel regelmatig een hoger percentage psychiatrische klachten voor dan bij afstammelingen van mensen zonder psychiatrische voorgeschiedenis. Dát argument zou wellicht dus toch een zekere validiteit kunnen hebben.

Wat mij echter vooral dwarszit is dat de aandacht in discussies over dit onderwerp bijna uitsluitend naar de patiënten gaat, die geen kinderen kunnen krijgen, terwijl nauwelijks ooit gesproken wordt over de andere kant van het zaak: de kinderen.

Deze kinderen, die toch ook aanspraak kunnen maken op bescherming van hun mensenrechten, worden al vanaf hun geboorte met een enorme last opgezadeld:
- ze worden geboren uit een moeder (want het zullen toch vooral de vrouwelijke patiënten zijn die gesteriliseerd worden), die blij mag zijn wanneer ze zelf zonder problemen de dag door komt;
- er zijn (ook aan mij) gevallen bekend waar deze kinderen al op vrij jonge leeftijd, terwijl ze eigenlijk nog zorgeloos zouden moeten kunnen spelen, de taak van de ouder overnemen;
- het risico dat ze erfelijk belast zijn, mag niet uitgesloten worden;
- wanneer deze kinderen minder sterk in hun schoenen staan, zijn ze ideale slachtoffers voor pesterijen en ook in hun latere leven kan een potentiële partner terugschrikken voor een relatie met iemand met een ouder met een psychiatrische voorgeschiedenis;
- 'gezonde' ouders doen vaak al vreemde, enge, gruwelijke dingen, maar helaas is bij mensen met psychiatrische problemen het risico nog groter dat ze bijv. door een waanidee (een stem die hen iets influistert) tot afschuwelijke daden komen, waarvan kleine kinderen maar al te gemakkelijk het slachtoffer kunnen worden.

Samenvattend: psychiatrische patiënten hebben recht op een zo gelukkig en volledig mogelijk leven, maar ook kinderen hebben dat recht. En om hun dat recht te bieden, is het van groot belang dat ze in een zo stabiel mogelijke situatie opgroeien. Een ouder met chronische problemen (psychiatrisch, maar bijv. ook met drugs, of gokverslaving) is daarbij niet bepaald bevorderlijk.

Vreemd genoeg zijn er allerlei pressiegroepen die zich (soms letterlijk te vuur en te zwaard) verzetten tegen het recht op abortus en die zich vastbijten in de rechten van 'ongeboren kinderen'. De rechten van geboren kinderen lijken wel minder belangrijk te zijn...

Misschien komt het bovenstaande een beetje chaotisch over. Verschoning dan, maar het is helaas geen onderwerp om in drie alinea's duidelijk en onweerlegbaar te analyseren. Aanvullingen zijn dan ook meer dan welkom.